BegaafdheidsProfielSchool (BPS)
Sinds 2008 is de school lid van de vereniging BegaafdheidsProfielScholen (BPS). De scholen binnen de vereniging BPS kenmerken zich door kwalitatief hoogwaardig onderwijs aan en begeleiding van leerlingen met kenmerken van hoogbegaafdheid. Onze profilering Thuis in Begaafdheid zit verweven in de hele school. Wij bieden diverse activiteiten aan die gericht zijn op leerlingen met een hoog ontwikkelingspotentieel (HOP) en hun ouders, zonder deze leerlingen in een exclusieve groep te plaatsen. De activiteiten zijn enerzijds gericht op leerlingen die meer leerstof aankunnen dan normaal en anderzijds op het faciliteren en daar waar nodig ondersteunen van leerlingen die vanwege hun begaafdheid een eigen route nodig hebben. Het uitgangspunt is dat de activiteiten zoveel mogelijk ‘in plaats van’ komen en niet ‘er bovenop’. Wanneer bij aanname van een leerling of op een later moment kenmerken van (hoog)begaafdheid worden gezien, wordt in overleg met ouders en leerling besloten of een leerling gebaat is bij registratie voor onze HOP-faciliteiten.
Thuis in begaafdheid
Bij het Theresialyceum zitten de leerlingen in gemengde klassen. Dit betekent dat (hoog)begaafde leerlingen niet in een aparte groep worden geplaatst, maar samen met hun klasgenoten leren. Een deel van de activiteiten van Thuis in Begaafdheid staat ook open voor leerlingen die geen registratie voor HOP-faciliteiten hebben, zodat vriendengroepjes samen deel kunnen nemen.
Aandacht voor begaafdheid heeft bij het Theresialyceum een vaste plek in de lessen. In de mentorlessen komen breinologie, de executieve functies en effectief leren aan bod. In steeds meer vaklessen kunnen leerlingen die meer aan kunnen voor dat vak aan de slag met een uitdagende route of een compacte route met verrijking in de klas. Wij hebben docenten die zich verder verdiepen in begaafdheid om een passender aanbod voor de HOP-leerlingen binnen hun vakgebied vorm te geven (HOP-experts). Soms is er meer ondersteuning of uitdaging op het gebied van begaafdheid nodig. Vanuit een uitgebreid aanbod kan gekeken worden wat passend is voor de leerling. Afhankelijk van de behoefte van de leerling vindt de extra ondersteuning of uitdaging in groepen plaats of is het traject individueler.
Visie op begaafdheid
Begaafdheid is onderdeel van wie je bent en speelt dus altijd een rol. Het is meer dan alleen een hoge cognitieve intelligentie. De cognitieve, sociale én emotionele ontwikkeling van de jongere staat centraal. Hierbij is het van belang om rekening te houden met de (soms sterk) aanwezige zijnskenmerken. Korte lijntjes tussen de leerling, ouders, mentor, vakdocenten en HB-expert zijn van belang om goed zicht te houden op deze ontwikkeling.
De begaafde leerlingen staan midden in onze school. Begaafdheid is één van de vele criteria die gebruikt worden om de klassen in te delen in de 3-jarige brugperiode, waardoor er diverse groepen ontstaan. School is een oefenplek en een ontmoetingsplek waarin de relatie centraal staat, zodat leerlingen de ruimte krijgen om (begeleid) te leren omgaan met deze verschillen. Tegelijkertijd is het contact met ontwikkelingsgelijken belangrijk om een omgeving te creëren waar leerlingen zich, meer nog dan intellectueel, sociaal, emotioneel en creatief volwaardig kunnen ontwikkelen. Door het omgaan met gelijkgestemden en de onderlinge herkenning ontstaat een gezond zelfbeeld.
Als een leerling een positieve (levens)houding ontwikkelt en voldoende gelegenheid krijgt om te oefenen met vaardigheden, dan volgt hieruit gedrag dat leidt tot passende prestaties. Het aanbod voor de begaafde leerlingen is dus gericht op betekenisvol uitdagen en ondersteuning bieden op (executieve) vaardigheden en houding, waarbij we het belangrijk vinden dat leerlingen hun eigen keuzes maken en zich eigenaar voelen van hun ontwikkeling. We denken hierbij in mogelijkheden en richten ons op wat wel kan. Betekenisvol uitdagen zorgt ervoor dat de leerling vaker in de zone van naaste ontwikkeling komt, waarin er moeite gedaan moet worden om daadwerkelijk iets nieuws te leren en de leerling meer oefenmogelijkheden krijgt om vaardigheden te ontwikkelen. Een leerling hierbij ondersteunen verstevigt de basis, waardoor er beter aan de voorwaarden om tot leren te komen wordt voldaan. Vanuit deze basis kunnen de leerlingen zich ontwikkelen tot gelukkige mensen die hun kwaliteiten durven te gebruiken, thuis, op school en in de maatschappij.
Registratie voor HOP-faciliteiten
Wij vragen geen intelligentie-onderzoek met een minimale IQ-score om gebruik te maken van de faciliteiten die wij bieden vanuit Thuis in Begaafdheid. We zien een begaafdheidsonderzoek als helpend, maar zien geen meerwaarde in ‘testen voor toegang’ en stellen dit dus niet als voorwaarde. Dit leidt ertoe dat wij ook leerlingen die goed presteren en zijnskenmerken van hoogbegaafdheid vertonen zonder dat we zekerheid hebben over hun IQ toegang geven tot de HOP-faciliteiten. Deze leerlingen registeren wij als HOP (Hoog OntwikkelingsPotentieel). Alvorens een leerling voor de HOP-faciliteiten te registeren, is er zo breed mogelijk informatie ingewonnen over deze leerling. Als leerlingen nieuw starten bij ons op school (klas 1 / zij-instroom) dan vindt er een warme overdracht plaats met de school waar het kind vanaf komt. De HB-expert bekijkt of de HOP-registratie passend is. Wanneer nodig wordt er voor de start bij ons op school met leerling en ouders besproken wat wenselijk is aan ondersteuning en/of uitdaging en worden daar afspraken over gemaakt.
Bij de meeste leerlingen zal HOP-registratie gebeuren als zij zich aanmelden, maar niet alle leerlingen zullen op dat moment al goed genoeg in beeld zijn. In klas 1 nemen wij een leerpotentieel test af. Daarnaast kunnen leerlingen voor HOP-faciliteiten in aanmerking komen als zij gedurende hun loopbaan bij ons op school opvallen en er in overleg met de mentor, leerlingcoördinator en HB-expert een aanvraag wordt gedaan voor registratie voor HOP-faciliteiten.
Wanneer een leerling geregistreerd wordt voor de HOP-faciliteiten, dan krijgt deze leerling toegang tot alle extra’s die de registratie biedt. Jaarlijks wordt er door de mentor en leerlingcoördinator geëvalueerd of HOP-registratie nog passend is. Aangezien we bij de HOP-leerlingen niet enkel te maken hebben met hoogbegaafde leerlingen, zullen sommige van de HOP-leerlingen in de hogere jaarlagen voldoende krijgen aan de reguliere lesstof. Deze evaluatie vindt na de eerste toetsweek van het schooljaar plaats. Als de HOP-registratie mogelijk niet meer passend is, dan vindt er overleg over eventuele beëindiging plaats met alle betrokkenen, waaronder HB-expert, ouders en leerling.
Het is ook mogelijk om op basis van de uitslag van een erkend begaafdheidsonderzoek een leerling te laten registreren als hoogbegaafd. Hiermee krijgt de leerling direct toegang tot de HOP-faciliteiten. Dit kenmerk, en daarmee ook de HOP-faciliteiten, behoudt de leerling de rest van de schoolperiode.
Toelichting HOP-faciliteiten
De HOP-faciliteiten zijn ontworpen voor zowel leerlingen die snel leren en weinig instructie nodig hebben, als voor leerlingen die extra begeleiding nodig hebben omdat ze dreigen vast te lopen in het onderwijs door hun begaafdheid.
HOP-geregistreerde leerlingen hebben de mogelijkheid om in overleg minder lessen te volgen en deze tijd aan extra uitdaging te besteden in het HOP-lab (HOPpen). Alvorens een leerling gaat HOPpen, bekijkt een HB-expert met de leerling of HOPpen passend is en maakt afspraken met de leerling over welke les hiervoor ingezet gaat worden, wat de leerling in het HOP-lab gaat doen en wanneer er geëvalueerd wordt of er aan de behoefte is voldaan.
Het is voor HOP-geregistreerde leerlingen ook mogelijk om extra vakken te volgen (sprokkelen) of vakken te versnellen. Bij een pakket met extra vakken of versnelde vakken, zullen sommige lessen gelijktijdig geroosterd worden. De leerling moet dan een keuze maken welke vakles gevolgd gaat worden. Bovendien moet er meer leerstof in dezelfde tijd verwerkt worden. Naast facilitering, bieden wij waar nodig ook begeleiding bij deze trajecten.
De HOP-geregistreerde leerlingen zijn lid van een digitaal Team, waarin zij direct alle info over de activiteiten van Thuis in Begaafdheid ontvangen. Bij inschrijving voor een module hoeven HOP-leerlingen geen rekening te houden met de jaarlaag waarvoor de module aangeboden wordt.
De ouders van HOP-geregistreerde leerlingen worden jaarlijks uitgenodigd voor Peers4Parents, een ouderavond rondom een HB-gerelateerd thema waarbij elkaar ontmoeten centraal staat.
Ten slotte kunnen alle medewerkers via Magister zien dat er sprake is van een hoog ontwikkelingspotentieel en eventueel hoogbegaafdheid. Dit geeft richting aan de begeleiding van de HOP-leerlingen.
Aanbod van Thuis in Begaafdheid
Mentoren en vakdocenten verzamelen continu informatie over de ontwikkeling van de leerling (formatief handelen). Op basis van deze informatie kan ingeschat worden of een leerling behoefte heeft aan meer ondersteuning (naar links in de afbeelding) of uitdaging (naar rechts in de afbeelding) op het gebied van begaafdheid dan in de lessen geboden wordt, waarbij vanuit een uitgebreid aanbod gekeken kan worden wat passend is voor de leerling. Afhankelijk van de behoefte van de leerling vindt de extra ondersteuning of uitdaging in groepen plaats of is het traject individueler.
- Mentorles over het brein, EF’s & leren
Op een BPS is het passend dat er aandacht is voor verschillen in onder andere leerpotentieel tussen leerlingen en hoe hiermee om te gaan. In de mentorlessen wordt met de hele klas aandacht besteed aan hoe je brein werkt en hoe dat zorgt voor verschillen in hoe goed je bent in leren. Leerlingen gaan aan de slag met zichzelf en anderen beter leren kennen en begrijpen. Ze leren meer over de executieve functies en bekijken waar ze staan. Waar zijn ze goed in en wat vinden ze nog moeilijk? Vervolgens wordt er besproken hoe je kennis van het brein, jezelf en de executieve functies in kunt zetten om nieuwe dingen te leren. In het verlengde hiervan wordt er aandacht besteed aan wat leerlingen later willen worden, als voorbereiding op profielkeuze (onderbouw) en studiekeuze (bovenbouw).
- Ondersteuning in groepen
Hoogbegaafde leerlingen maken vaak jonger dan gemiddeld de overstap naar de middelbare school. Leerlingen die de overstap van de basisschool naar de middelbare school erg spannend vinden, kunnen hier begeleiding bij krijgen in de vorm van overstapcoaching.
In de onderbouw kunnen leerlingen deelnemen aan HOP-peers, waarbij HOP-leerlingen elkaar ontmoeten, HB-gerelateerde thema’s besproken worden en ervaringen uitgewisseld worden onder leiding van een HB-expert.
Leerlingen die regelmatig last hebben van overprikkeling kunnen terecht in de huiskamer om even tot rust te komen.
Wekelijks worden er HOP-lunches georganiseerd waar leerlingen in de lunchpauze welkom zijn om hun eigen lunch te eten en in een rustige omgeving te doen wat voor hen fijn is. Hierbij kan gedacht worden aan een goed gesprek met medeleerlingen voeren over dingen die ertoe doen, gezellig een spelletje doen, rustig een boek lezen of iets anders wat goed voelt.
Ook worden er groepstrainingen georganiseerd, waarbij het aanbod varieert. Hierbij kun je denken aan trainingen op het gebied van faalangst, perfectionisme of presenteren.
Voor de ouders hebben we elk jaar in de Week van de Hoogbegaafdheid een Peers4Parents avond, waarin ze aan de hand van een HB-thema met andere ouders in gesprek gaan.
- Individuele ondersteuning
Als leerlingen een meer individueel traject nodig hebben, dan kan er individuele HB-coaching aangevraagd worden of wordt er gekeken naar maatwerk op basis van loopbaandenken, waarbij de leerling onder begeleiding gaat kijken naar hoe hij of zij de eigen toekomst vorm wil geven binnen de mogelijkheden die er op dat moment zijn.
- Vakles met compacten en verrijken
In de vaklessen krijgen de leerlingen die daar behoefte aan hebben meer uitdaging aangeboden. Dat maakt de lessen leuker en zorgt ervoor dat ze tot leren komen. Op dat moment kunnen de leerlingen tips van de docent én de dingen die ze in de mentorlessen hebben geleerd in gaan zetten. Voor een aantal vakken hebben we een docent die zich verder in begaafdheid heeft verdiept, de HOP-expert, en die werkt aan compacten en verrijken binnen de lessen. Bij steeds meer vakken is er ook een compacte leerroute in de studiehandleiding beschikbaar, waardoor het volgen van minder lessen makkelijker wordt.
- Uitdaging buiten de les
Voor extra uitdaging buiten de les is er volop keuze. Vanuit de vakken worden bijvoorbeeld de Olympiades en diverse andere wedstrijden en optredens aangeboden (zie afbeelding voor een greep uit het aanbod). Leerlingen kunnen ook deelnemen aan verdiepende of verbredende modules of lid worden van één van de Theresiaclubs.
We bieden elk jaar een aantal modules met uiteenlopende onderwerpen aan, zoals mode, Europese eenwording en het poppracticum. Het is een lessenreeks die wordt aangeboden op een vast tijdstip. De modules worden ingeroosterd en door een vakdocent gegeven. De HOP-leerlingen mogen zich altijd inschrijven voor de modules, ongeacht de jaarlaag waar ze in zitten.
De Theresiaclubs worden door grotendeels door leerlingen zelf draaiende gehouden en begeleid door een vakdocent. We proberen het aanbod divers te houden, zodat er voor ieder wat wils is.
Bij Samen Thuis In Projecten (STIP) leren leerlingen in kleine groepjes hoe ze een project aanpakken en gaan ze op pad of komt er een expert op school om hen meer over het onderwerp te leren. Er wordt gericht gewerkt aan de vaardigheid samenwerken.
Vervolgens kunnen leerlingen doorstromen naar eigen projecten die ze opzetten vanuit hun eigen interesses en waarbij ze aan zelf gekozen vaardigheden werken om deze te versterken. Naarmate de leerling de projectvaardigheden beter gaat beheersen, kan de leerling meer eigenaarschap gaan nemen over de projecten en hierbij meer de eigen weg gaan bepalen. We werken toe naar het volledig zelfstandig opzetten en uitvoeren van projecten. Het resultaat van de projecten wordt gepresenteerd aan medeleerlingen, ouders en medewerkers. In de bovenbouw kan de leerling de geleerde vaardigheden inzetten om een excellent profielwerkstuk te maken. Het HOP-lab is dé plaats om aan projecten te werken en andere leerlingen te ontmoeten die zichzelf ook extra uitdagen. De ervaring leert ons dat de sfeer in het HOP-lab als zo prettig wordt ervaren, dat leerlingen ook tijdens vrije uren hier komen werken aan het project of aan hun huiswerk. Dit maakt het HOP-lab tevens een ontmoetingsplek voor HOP-leerlingen. Het HOP-lab is open wanneer er een docent aanwezig is.
In de bovenbouw kunnen leerlingen als tutor aan de slag. Zij geven dan bijles aan leerlingen in lagere jaarlagen.
- HOPpen, extra vakken & versnellen
Mocht de leerling voldoende hebben aan wat minder vaklessen, dan kan de leerling gaan HOPpen: in overleg wekelijks een of meerdere lessen missen en de tijd die hierdoor vrijkomt besteden aan extra uitdaging in het HOP-lab.
Ook bestaat er de mogelijkheid om vakken extra te volgen (sprokkelen). Vakken die met name interessant zijn voor HOP-leerlingen zijn beeldende vorming en muziek (creativiteit), klassieke talen (leren leren), filosofie (eigen vragen stellen) en informatica (innovatie).
Een leerling kan ook één of enkele vakken versnellen of volledig versnellen. Leerlingen die ervoor kiezen om te versnellen, hebben de mogelijkheid om eerder examen te doen in het versnelde vak.
In de bovenbouw kunnen leerlingen in overleg alvast deelnemen aan universiteitsprogramma’s. Dit kan ook ingezet worden als leerlingen één of enkele vakken versneld afgerond hebben om de vrijgekomen tijd nuttig te besteden aan loopbaanoriëntatie of als verrijking gericht op excellentie.
